වර්ථමානයේ හයිටි රාජ්‍යය ලෝකයේ දුප්පත්ම රටවල් අතරන් එකක් වන අතර අධික ණය බරින් හෙම්බත්ව සිටින රටකි.හයිටියේ දුප්පත්කම කොතරම්ද කිව්වොත් හයිටි ජනතාවගෙන් මිලියන 1.9 ක්ම ආහාර හිගයෙන් පෙලේ. ඒ රටේ ජනගහනයෙන් 60% වැඩි ප්‍රමාණයක් ජීවත් වෙන්නේ දවසකට ඩොලර් එකකටත් අඩු ආදායමකිනි. ඒ නිසාම මන්දපෝෂණයත් රක්ත හීනතාවයත් හයිටියේ සුලභ රෝග බවට පත්වී ඇත. ලෝකයේ වඩාත්ම කුසගින්නෙන් බැටකන රටවල් අතරින් හයිටිය 03 වෙනි ස්ථානයේ බව සදහන්වෙයි.
නල ජලය හෝ ලිඳකින්, නල ලිදකින් වගේ ක්‍රමයකින් පිරිසිදු වතුර ලබා ගන්න හැකියාව තියෙන්නේ හයිටියේ ජනගහනයෙන් 50%පමණි. අනෙක් ජනතාව බීමට ගන්නෙත් ගංගාවල ඇල දොල වල ජලයය. ඒ වගේම මේ රටේ ජනගහනයෙන් සියයට අසූවක් පමණ ජනතාවට නිසි සනීපාරක්ෂක පහසුකම් නැති අතර ඒ නිසාම පාචනය වගේ බෝවන රෝග වසංගත වලත් අඩුවක් නම් නැත.
පාසැල් යන්නට අවස්ථාව ලැබෙන්නේ හයිටියේ දරුවන්ගෙන් 50% වගේ ප්‍රතිශතයකටය. එයිනුත් 30% වගේ ප්‍රතිශතයකට පස් වෙනි පන්තියෙන් එහාට පාසැල් යන්න තරම් වත්කමක් නැත. ඒ නිසාම හයිටියේ ජනගහනයෙන් හරි අඩකටත් වඩා සාක්ෂරතාවයෙන් තොර අතර මේ හේතුවත් එක්ක හයිටියේ දුප්පත්කම තව සියවස් ගාණක් ඉදිරියට පවතිනු ඇත.
👉නමුත් හයිටියේ මිනිස්සු මේ තරම් දුප්පත්කමින් බඩගින්නෙන් පීඩා විදින්නෙ රත්තරන් වලින්, ඛණිජ සම්පත් වලින් පිරුණු පොලවක් මත ඉදගෙන කියලා දන්නවාද.?
හයිටියේ දුප්පත්කම සදහටම තුරන් කර, හයිටි රාජ්‍යය ලෝකයේ ධනවත්ම රටවල් අතරට එකතු කරන්න තරම් ප්‍රමාණවත් තරමේ රත්තරන් සහ අනෙකුත් ඛණිජ සම්පත් හයිටි පොලොවේ බහුලය.
නමුත් අදූරදර්ශී පාලනයත්, දූෂණයත් නිසාම හයිටියේ දියුණුවට වැට බැඳී දිනෙන් දින වලපල්ලට වැටෙමින් පවති. කෙසේ වෙතත් ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන විස්සක විතර වටිනාකම් ඇති රත්තරන් සමග ලෝහමය අමුද්‍රව්‍ය, ඛණිජ සම්පත් උතුරු හයිටියේ පොලොවේ නිදන්ගතව ඇති බව ඇස්තමේන්තුගත කර ඇති අතර ඉතිහාසය පුරාම අධිරාජ්‍යය වාදීන් විසින් හයිටියේ ඛණිජ සම්පත් සූරාකෑමට ලක්කර ඇත.
නිදහස් කලු රාජ්යයක් බවට පත් වෙන්නට පෙර මුලින්ම ස්පාඥ්ඥයත්, ඉන්පසු ප්‍රංශයත් හයිටියේ ඛනිජ සම්පත් කොල්ලකා ඇති අතර 1970 වර්ෂයේ එක්සත් ජාතින්ගේ සංවර්ධන වැඩසටහනින් හයිටි රාජ්‍යය රත්තරන් නිධි හා ගුවන් යානා තැනීමට ගන්නා ටයිටේනියම් ලෝහ ඛනිජය බහුල රටක් බවට ප්‍රකාශ කර ඇත.
එසේ අනාවරණය සිදුකලත් සෘජු විදෙස් ආයෝජන එරටට නොලැබුන අතර ලැබුණු විදේශ ආයෝජනත් එවකට පැවති අදූරදර්ශී රජය විසින් අත්තනොමතික ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.1990 දශකයේ අග භාගයේ සිට හයිටි පොලවේ රත්තරන් සහ ඛණිජ ද්‍රව්‍ය සෙවීම සදහා කැණීම් කරන්නට ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන තිහක් වටිනා ආයෝජන ගලාගෙන ආ අතර ඇමරිකානු සමාගමක් වන Newmont Ventures Limited ඒ විදිහේ එක් රත්තරන් ආකර ආයෝජකයෙක් ලෙස පෙන්වාදිය හැකිය. නමුත් ඔවුන්ටත් දෙවතාවක්ම හයිටියේ රත්තරන් සෙවීම අත්හැර දමන්නට සිදුවූ අතර එයට හේතුව වූයේ හයිටියේ ඇති දේශපාලන අස්ථාවර බවයය.
හයිටියේ රත්තරන් සෙවීම සදහා මුදල් ආයෝජනය කිරීම එක්තරා ආකාරයකින් සූදුවක් වගේය.. දේශපාලන අස්ථාවර භාවය, දේශපාලන ප්‍රචණ්ඩත්වය සහ ගනු දෙනු වල විනිවිද භාවයෙන් තොර වීම හේතුවෙන්ම හයිටියේ රත්රන් ගවේෂණයෙන් ලැබෙන ප්‍රතිඵල ගැන විශ්වාසයක් තියන්නට නොහැකි බව ආයෝජකයින් පවසනු දක්නට ඇත.
මෙවැනි තත්වය මත රටවල් විනාශ කිරීම සඳහා යම් යම් බලවත් රාජ්‍යයන් ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය සියුම් ව හැදෑරීම අප වැනි තර්ජිත රාජ්‍යයකට ඉතා වටී. හයිටිය යනු ප්‍රංශ අධිරාජ්‍යවාදයෙන් මිදී නිදහස්වු ධනවත් කුඩා රාජ්‍යයකි. හයිටියේ රට වැසියෝ වයසින් අවුරුදු සියයකට ආසන්න නිරෝගි ශරීර සෞඛ්‍ය සම්පන්න ජනතාවක් වාසය කල රටකි. නමුත් මෙහි අදූරදර්ශී හා දේශපාලන අස්ථාවරත්වය මත තමන් විසින් තමන්ම වලපල්ලට ඇද දමාගෙන ඇති බව දක්නට ඇත.
මේ තත්වය මත හයිටිරට කොල්ලකෑමට මාන බැලූ ධනවත් රාජ්‍ය දේශපාලනික වශයෙන් හයිටිය තමන්ගේ යටත් රාජ්යයක් කර ගැනීමට ධනවත් රාජ්‍යන් දැරූ වෑයම හයිටියේ දේශප්‍රේමී ආණ්‌ඩුව විසින් පරාජය කරනු ලැබිණි. බල ලෝභීන්ගේ හා දුෂ්ට බලවත් රාජ්‍යයන්ගේ අත පෙවීමට එරෙහි වූ දේශප්‍රේමී හයිටි නායකයෝ තම රට රැක ගැනීමටත් රටේ ස්‌වාධීනතාවය පවත්වා ගැනීමටත් වෑයම් කළහ.
ඉහත කී බලවත් රටවල නායකයන්ගේ කෑදරකම් හා ධන පිපාසාව ඉන් සංසිඳුනේ නැත. සිද්ධ වූණේ හුදෙක්‌ හයිටි රාජ්‍ය පාලනය පෙරලා දැමීමටත් හයිටිය කොල්ලකෑමටත් ඉන් අනතුරු ව හයිටිය විනාශ කොට පලිගැනීමටත් පිඹුරුපත් සැකසීම ය. මේ සඳහා සූක්‌ෂම උපක්‍රමයන් හා උපාය මාර්ගයන් ක්‍රියාත්මක කිරීමට ඔවුහු සැලසුම් කළහ.
📌ඉහත කී රාජ්‍ය බලය ලබාගැනීම, එමගින් ම කොල්ලකෑම හා රට වැනසීම යන ඉලක්‌ක තුන සම්පූර්ණ කරගැනීම සඳහා ක්‍රමයෙන් ඔවුන් එලූ දැල, ඔවුන් ඇටවූ උගුල හයිටිවාසීන්ට තවමත් වැටහෙන්නේ නැත.
එය නොවැටහෙන සේ කටයුතු කිරීමට ජන මනස ගොඩනැගීම ද උපාය මාර්ගයේ ම කොටසකි. අවසාන විග්‍රයේ දී රට වැසියා විසින් සිය රට විනාශ කළ යුතු ය. එය විනාශයක්‌ බවට ඔවුනට නොවැටහී තිබිය යුතු ය., නැතහොත් විනාශය සංවර්ධනයක්‌ සේ රටවාසීන් විසින් ම තර්ක කොට විවාද කොට පිළිගත යුතු ය යන්න උපාය මාර්ගයේ ම කොටසකි. මේ අනුව හයිටි වාසීහු අදටත් විනාශයේ අසිරිය නරඹති. විනාශයෙහි දී ඔල්වරසන් හඬ දී කති, බොති, නටති, ගයති, වයති, විනාශයේ ආශිර්වාදය ත්‍යාග කළ දෙවියන්ට ස්‌තුති කරති.
මෙසේ කොල්ලකෑමට නම් ඊට එකඟ වන පාලකයකු සහිත පාලන තන්ත්‍රයක්‌ බිහි කළ යුතු ය.
ලොකු ලොකු රටවල්වලට සුවච කීකරු නොවන පාලකයන් පන්නා දැමිය යුතු ය. ඔවුන්ට නැවත බලයට පත්වීමට ඉඩ නොදිය යුතු ය. ඒ සඳහා රටවාසීන් දැනුමෙන් සන්නද්ධ කළ යුතු ය.
එකී දැනුම රටට යහපත් නොවන ආක්‍රමණිකයාට යහපත් වන දැනුමක්‌ විය යුතු ය. මෙම සැලැස්‌ම ප්‍රකාරව හයිටියේ දේශප්‍රේමී රාජ්‍ය පාලනය පෙරලා ආක්‍රමණිකයාට වලිගය වනා පස්‌ස ලෙවකන ආණ්‌ඩුවක්‌ පිහිටුවීමට ආක්‍රමණික ධනවත් රටවලට හැකිවිය. ඊට විප්ලවය හො සුළඟ යෑයි නම් කළා දැයි මා දන්නේ නැත.
ඊළඟට රට පුරා බියර් දන්සැල් ඇරිණි. සුරාසැල් නිරතුරු ව විවෘත ව තැබිණි. මුලින් ම සුරාසැල් විවෘත ව තැබීමේ කාලය දිගු කිරීමේ යෝජනාව ගෙනෙන්නට ඇත. ඊට පාර්ලිමේන්තුවාසීන් අත උස්‌සන්නට ද ඇත. හයිටියේ කාන්තාවන්ට සුරාපානය සඳහා තිබුණ තහනම ඉවත් කෙරිණි. රටපුරාම ලාබම බීම අරක්‌කු බීම බවට පත් විය. දුම්වැටි ඊට ප්‍රබල විය. (ලංකාවට පැමිණි සුද්දන්ගේ මුල් ම උපක්‍රමයක්‌ වූයේ ද මෙය ය.) මින්පසු ස්‌ත්‍රීහු ද පුරුෂයෝ ද තරුණ තරුණියෝ ද දරුවෝ ද නිරතුරුවම බීමත් ව සිටිය හ.
✳️සුරා පානය තහනම් ය යන නීතිය ඉවත් කෙරිණි. එය පාර්ලිමේන්තුවේ විප්ලවවාදී පක්‌ෂවල ද සහයෝගයෙන් තුනෙන් දෙකේ බහුතරයෙන් සම්මතවූවා දැයි මා නොදනී.
ඉන් අනතුරු ව ආක්‍රමණිකයාට හිතවත් පාලකයින් කළේ ඉතා කුඩා ව්‍යවස්‌ථා සංශෝධනයකි. ඒ අනුව සෑම දරුවෙක්‌ ම අනිවාර්යයෙන් ම පාසල් යා යුතු ය යන කොන්දේසිය ඉවත් කෙරිණි.
ඒ සමග ම පාසල් නිළ ඇඳුම අනිවාර්යය වේ යන කොන්දේසිය ද ඉවත් කෙරිණි. එහි ප්‍රතිඵලය වූයේ දහස්‌ ගණන් දරුවන් අධ්‍යාපන අත්හැර දැමීමය. පාසැල් යන්නවුන් ද නොයන්නවුන් මෙන් පෙණිනි. ළමා අයිතිවාසිකම් බල ගන්වමින් ද තරකරමින් ද ඒ පිළිබඳ දරුවන් පමණ ඉක්‌මවා දැනුවත් කරමින් ද ළමා අයිවාසිකම් පිළිබඳ පුළුල් ප්‍රචාරයක්‌ ලබා දුනි.
දරුවන්ගේ ම යහපත උදෙසා කුඩා කුඩා දඬුවම් ද කළ ගුරුවරුන්ගේ වැඩ තහනම් කෙරිණි. ඔවුනට එරෙහි ව නඩු පැවරිණි. දරුවන්ට පක්‌ෂපාත නොවූවා වූ ද වැරදිකරුවන්ට දඬුවම් කළා වූ ද පොලිස්‌ නිලධාරීන්ගේ ද වැඩ තහනම් කෙරිණි. මින් සංතෘප්තියට පත් තරුණ දරුවෝ ද දැරියෝද වල්බූරු නිදහසේ සුවය වින්ද හ.
නිල ඇඳුම් ද විරහිත පාසල් දරු දැරියෝ පොපියන චමත්කාරයේ ආස්‌වාදය වින්දේ මහ දවල් එළිපිට ය. සාමාන්‍යයෙන් හයිටි වාසී කාන්තාවෝ ඇඳුමට දක්‌වන්නේ අඩු උනන්දුවකි. ස්‌ත්‍රීහු ද පුරුෂයෝ ද සැම විට ම කමින්, බොමින්, නටමින්, ගයමින් විනෝදයෙන් ම කල් ගෙවති.
සියලු ම වර්ගයේ ලිංගික වෙබ් අඩවිවල නිදහසේ සැරිසැරීමට ඉඩ ලබා දී බහුල භාවිතයක්‌ එනතුරු අඩු මිල ගණන්වලට ඒවා සැපයීම සිදුකෙරිනි. ඒ තරුණ තරුණියෝ අද මැදිවියට පත් ව සිටිති. නිරුවත ඔවුන්ට සාමාන්‍ය ය. සුරාව සාමාන්‍ය ය. මත් ද්‍රව්‍ය ද සාමාන්‍ය ය. ඒවාට එරෙහි වන නීතිය දුර්වල ය.
එහෙත් හයිටිවාසීහු මේ විනාශයේ ආස්‌වාදය ස්‌වෙච්ඡාවෙන් විඳිති. කති, බොති, නටති, ගයති, වයති, අප රටේ සතුන්ගේ හැසිරීම මෙන් ඔවුගේ පවුල් ජීවිත ගත කිරීම ද නිදහස් ය. මග දෙපස මහමග දවල් විවෘත ව ලිංගික ව හැසිරෙති. කන්න බොන්න නැතත් තමන්ගේ ආතල් එක ගනිති.ඒවා සාධාරනීකරනයද කරති.මෙසෙ කෙලවී හොම්බෙන් ගොස් සිටින ජාතිය දෙස ඔවුන් බලන්නෙ පොර මානසිකත්වයෙනි නමුත් ඒ දෙස විමතියෙන් බලන්නෝ හුදෙක්‌ විදේශිකයෝ වෙති.
කුමන්ත්‍රණ සැලැස්‌මේ ඊළඟ යෝජනාව වූයේ අඩුමිලට සෞඛ්යට අහිතකර ආහාර ලබාදීමය.එහි ප්‍රථිපලය මේ වන විට ගැහැනු සුවිශාල වට්‌ටක්‌කා ගෙඩි මෙන් ස්‌ථූලභාවයෙන් පෙළෙති. පිරිමිහු ද තරබාරු ව සිටිති. අඩි හයක්‌ ව පමණ උස ව සිටි නිරෝගී ආරෝහ පරිණාහ දේහ සම්පත්තියක්‌ සහිත හයිටිවාසීන්ගෙන් අති බහුතරයක්‌ දියවැඩියාවෙන් ද හෘදරෝගවලින් ද අස්‌ථි දුර්වලතාවයෙන් ද පෙළෙති.
කණගාටුවට තවත් කරුණක්‌ නම් 90% කට අධික පිරිසක්‌ ඒඩ්ස්‌ රෝගීන් වීම ය. වයසින් අවුරුදු 100 කට ආසන්න කාලයක්‌ දීර්ඝායුෂ වින්ද හයිටිවාසීන්ගේ අද ආයු කාලය අවුරුදු 45 ක්‌ 50 ත් අතර වේ. නිරෝගී ජාතියකට සිදු වූ විපත. හිතුවක්‌කාර අදූරදර්ශී අස්ථාවර දේශපාලන ක්‍රමෝපායන් නිසා අද හයිටිය යනු මිහිපිට අපායකි.
මේ කී සියල්ල අපට දැනට ද ආගන්තුක නමුත් ඇතැම් කාරනා පුරුදු ගතියක් හිතට දැනෙනු ඇත.ඉන්දියන් සාගරයේ මුතු ඇටය නම් මේ සශ්‍රීක දිවයින තුල තිබෙන්නේ මොනවාදැයි මා අතිශෝක්තියෙන් නොකියමි.මේවනවිට අපවෙත ආදරයෙන් උකසට ගෙන ණයදුන් වරායන්,භූමිය , වෙනත් මර්මස්ථාන චීනයට සින්නවීමට ආසන්නව පවතින කාලයක ශ්‍රී ලංකාවේ සිද්ධ වෙමින් පවතින්නේ කුමක්‌දැයි දකින්නට මේ බඳු වූ පූර්වාදර්ශ ඉතා වටී.
✍️ #මීරිගම_ඊෂණ
